มะนาว Lime
Citrus aurantifolia (Christm.& Panz.) Swing.
RUTACEAE
ชื่ออื่น ส้มมะนาว

ไม้พุ่ม สูง ๒-๔ เมตร กิ่งอ่อนมีหนาม ใบประกอบชนิดมีใบย่อย ใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปไข่ รูปวงรีหรือรูปไข่แกมขอบขนานกว้าง ๓-๕ ซม. ยาว ๔-๘ ซม. เนื้อใบมีจุดน้ำมันกระจาย ก้านใบมีครีบเล็ก ๆ ดอกเดี่ยวหรือช่อ ออกที่ปลายกิ่งและที่ซอกใบ กลีบดอกสีขาว กลิ่นหอม ร่วงง่าย ผลเป็นผลสด กลมเกลี้ยง ฉ่ำน้ำ มะนาวเป็นผลไม้พื้นเมือง เป็นพืชตระกูลส้มชนิดหนึ่ง คนไทยรู้จักทุกคน นิยมใช้บริโภคประกอบอาหารเป็นเครื่องดื่ม ใช้เป็นยาสมุนไพร โดยนำมาผสมน้ำผึ้งดื่ม ใช้เป็นยาแก้ไอ

มะนาวที่นิยมปลูกในประเทศไทยมีดังนี้

๑. มะนาวไข่ มีลักษณะผลกลม หัวท้ายยาว มีสีเล็กน้อยคล้ายไข่เป็ด ผลโตเส้นผ่าศูนย์กลาง ๒ - ๓ เซ็นติเมตร มีเปลือกบาง เหมาะสำหรับทำมะนาวดองได้ดี

๒. มะนาวแป้น มีลักษณะผลใหญ่ ทรงผลค่อนข้างกลมแป้นเปลือกบาง น้ำหนักมากกว่ามะนาวไข่ น้ำมีกลิ่นหอม นิยมนำมาทำน้ำมะนาวดื่มได้ดี

๓. มะนาวทราย นิยมปลูกกันมากที่สุด เป็นมะนาวที่ออกลูกดก ออกลูกตลอดปี มีทรงพุ่มสวยใช้เป็นไม้ประดับ ไม่ค่อยนิยมนำมาบริโภค เพราะน้ำไม่หอม มีรสขมเจือปน

มะนาวพันธุ์อื่น ๆ ได้แก่ มะนาวฮิตาชิ มะนาวหวาน มะนาวปีนัง มะนาวโมฬี มะนาวพม่า และมะนาวหนัง เป็นต้น

มะนาวปลูกโดยใช้กิ่งตอน ไม่นิยมปลูกด้วยเมล็ดหรือวิธีอื่น ๆ ทั้ง นี้เพราะมะนาวเป็นพืชเปลือกบาง มียางน้อย เมื่อตอนแล้วรากจะงอกเร็วและเจริญเติบโตได้ดี นิยมปลูกในเขตพื้นที่ลุ่มต้องการน้ำมาก พื้นที่ที่ชอบขึ้นเป็นพื้นที่ดินเหนียว ดินทราย และดินร่วนซุย ไม่ชอบดินเค็ม เป็นที่น้ำตก ไม่ชอบแฉะแต่มีความชื้นดี มะนาวจึงเป็นพืชที่ปลูกได้แทบทุกพื้นที่ มะนาวที่ใช้ผลิตใช้มะนาวแป้นจาก จ.นครนายก จ.สมุทรสาคร เป็นต้น

ตำรายาไทยใช้น้ำมะนาวและผลดองแห้ง เป็นยาขับเสมหะ แก้ไอ แก้โรคเลือดออกตามไรฟัน เพราะมีวิตามินซี น้ำมะนาวเป็นกระสายยาสำหรับสมุนไพรที่ใช้ขับเสมหะ เช่น ดีปลี

ประโยชน์ของมะนาว

มะนาวมีประโยชน์ต่อร่างกายหลายอย่าง เช่น แก้ปวดศรีษะ แก้โรคเลือดออกตามไรฟัน แก้เหงือกบวม แก้อาเจียน แก้เมาเหล้า แก้ลิ้นเป็นฝ้า ขจัดคราบบุหรี่ แก้ลมวิงเวียน แก้ตาแดง บำรุงตา บำรุงผิว เป็นต้น

ที่มา : หนังสือ "สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน" เล่ม ๑๓