กังหันชัยพัฒนา :	ในปัจจุบันสภาพมลภาวะทางน้ำมีความรุนแรงมากยิ่งขึ้น จึงจำเป็นต้องใช้เครื่องกลเติมอากาศเพิ่มออกซิเจนเพื่อการบำบัดน้ำเสีย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงสนพระราชหฤทัยเกี่ยวกับอุปกรณ์การเติมอากาศ และทรงคิดค้นทฤษฎี บำบัดน้ำเสียด้วยวิธีการเติมอากาศ โดยใช้วิธีทำให้อากาศสามารถละลายลงไปในน้ำ เพื่อเร่งการเจริญเติบโตและการเพาะตัวอย่างรวดรวดของแบคทีเรีย จนมีจำนวนมากพอที่จะทำลายสิ่งสกปรกในน้ำให้หมดสิ้นไปโดยเร็ว "กังหันช่วยพัฒนา" ซึ่งเป็นรูปแบบสิ่งประดิษฐ์ที่เรียบง่าย ประหยัด เพื่อใช้ในการบำบัดน้ำเสียที่เกิดจากแหล่งชุมชนและแหล่งอุตสาหกรรม
โรงสีข้าวตัวอย่าง :	พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงห่วงใยถึงความเป็นอยู่ของชาวนาเป็นอย่างมาก เพราะขายข้าวเปลือกได้ในราคาถูก แต่กลับต้องซื้อเครื่องอุปโภค ซื้อข้าวสารในราคาแพง ทำให้ชาวนามีหนี้สินติดตัว จึงมีพระราชดำริว่า ควรแก้ไขโดยให้ ชาวนารวมตัวกันดำเนินการแบบสหกรณ์ ทำการสีข้าวเปลือกเอง จะทำให้ชาวนามีกำไรมากขึ้นและสามารถตั้งตัวได้ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งโรงสีข้าวตัวอย่างขึ้น ในปี พ.ศ. ๒๕๑๔ เพื่อทำการทดลองสีข้าวและสร้างยุ้งฉางเก็บข้าวเปลือกแบบต่าง ๆ เช่น ฉางเหล็ก ฉางไม้แบบสหกรณ์ เพื่อทดลองเก็บรักษาข้าวเปลือก
ฝนหลวง :	การทำฝนเป็นเทคโนโลยีที่ยังใหม่ต่อการรับรู้ของบุคคลทั่วไปในประเทศไทย ยังไม่มีนักวิชาการหรือผู้เชี่ยวชาญในด้านนี้ ในระยะแรกเริ่มของโครงการฯ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจึงทรงเป็นกำลังสำคัญและทรงร่วมในการพัฒนากิจกรรมนี้ ทั้งโดยทางตรงและทางอ้อมทรงวางแผนการทดลองปฏิบัติการการติดตามและประเมินผลปฏิบัติการทุกครั้งอย่าง ใกล้ชิด และรวดเร็วแบบวันต่อวัน ในการวางแผนทดลองปฏิบัติการแต่ละครั้ง นอกจากข้อมูลการรายงานผลปฏิบัติการประจำวันแล้ว ยังทรงนำข้อมูลด้านสภาพอากาศ สภาพภูมิประเทศประจำถิ่น ข้อมูลอุตุนิยมวิทยา หลักวิชาด้านเคมีและฟิสิกส์ ของเมฆประกอบการวางแผนปฏิบัติการ รวมทั้งทรงกำหนดเป้าหมายหวังผลอย่างถี่ถ้วน ก่อนที่จะพระราชทานแผนแก่คณะปฏิบัติการในเวลา ๐๑.๐๐ หรือ ๐๒.๐๐ เพื่อให้ปฏิบัติการในตอนเช้าของแต่ละวัน นอกจากนั้นยังทรงปฏิบัติให้เป็นแบบอย่างในการประสานงาน ขอความร่วมมือจากผู้เชี่ยวชาญและองค์กรต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เพื่อสนับสนุนกิจกรรม อาทิ กรมอุตุนิยมวิทยา กรมชลประทาน การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย กองบินตำรวจ กองการสื่อสาร กรมตำรวจ และกองทัพอากาศ ในรูปของศูนย์อำนวยการฝนหลวงพิเศษสวนจิตรลดา และกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ในรูปของคณะกรรมการดำเนินการทำฝนหลวง รวมทั้งทรงห่วงใยต่อผลกระทบต่อสภาวะแวดล้อมและสิ่งมีชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงาน ซึ่งสัมผัสใกล้ชิดกับสารเคมีที่ใช้ปฏิบัติการอย่างที่สุดด้วย ในปี พ.ศ. ๒๕๑๔ เกษตรกรในจังหวัดพิจิตร และจังหวัดนครสวรรค์ ได้ทูลเกล้าฯ ถวายฎีกาขอให้ทำฝนช่วยเหลือนาข้าวของทั้งสองจังหวัด ซึ่งกำลังประสบภาวะแห้งแล้งอย่างรุนแรงใกล้จะเสียหาย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ทำการทดลองปฏิบัติการช่วยเหลือพื้นที่เกษตรกรรมเป็นครั้งแรก และประสบความสำเร็จสามารถรักษานาข้าวของทั้งสองจังหวัดให้รอดพ้นความเสียหายได้อย่างสมบูรณ์ นับแต่นั้นมาก็ได้ปฏิบัติการช่วยเหลือตามการร้องเรียนที่เพิ่มมากขึ้นตามลำดับ ควบคู่กับการพัฒนากรรมวิธีมาตลอด กิจกรรมฝนหลวงได้พัฒนาก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว เมื่อเทียบกับประเทศอื่น ๆ ที่มีกิจกรรมด้านเดียวกันนี้ กล่าวคือในปี พ.ศ. ๒๕๑๖ ทรงสามารถสรุปกรรมวิธีการทำฝนหลวง แล้วพระราชทานให้ใช้เป็นหลักในการปฏิบัติการฝนหลวงตราบเท่าทุกวันนี้ และเป็นแนวทางที่จะพัฒนาให้ก้าวหน้าในอนาคตสืบไป พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่ได้ทรงพระกรุณาสรุปกรรมวิธีฝนหลวงไว้เป็น ๓ ขั้นตอน คือ ก่อกวน เลี้ยงให้อ้วน โจมตี ซึ่งแต่ละขั้นตอนเป็นการดัดแปรสภาพอากาศตามขั้นตอนของขบวนการเกิดฝนตามธรรมชาติ คือ การเกิดเมฆ การเจริญของเมฆ การตกเป็นฝน ตามลำดับ

| สรรพศิลปศาสตราธิราช | นิทรรศการถาวร |