พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงนำทรัพยากรธรรมชาติมาพัฒนาให้เกิดประโยชน์มหาศาล พร้อมทั้งไม่ก่อให้เกิดปัญหา อีกรูปแบบหนึ่ง ในขณะเดียวกันทรงชี้นำให้ราษฎรตระหนักในคุณค่าของทรัพยากรธรรมชาติ และมั่นใจในศักยภาพของตนในการ แก้ปัญหา และพัฒนาให้สามารถมีอาชีพพึ่งพาตนเองได้ตลอดไป ได้พระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์ในการศึกษาหาความรู้ และทักษะในการประกอบอาชีพ ในการพัฒนาจิตใจและคุณธรรม ได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ เครื่องอุปโภคบริโภค และพระบรมราชานุเคราะห์ด้านสุขภาพ พลานามัย เพื่อให้งานในโครงการโดยพระราชดำริสำเร็จลุล่วงไปด้วยดี ทรงพระกรุณา โปรดเกล้าฯ ให้บรรดาหัวหน้าหน่วยราชการและข้าราชการในพระองค์ที่เกี่ยวข้อง เข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทน้อมรับข้อราชการ ที่พึงปฏิบัติ เมื่อถึงเวลาสมควรจะเสด็จพระราชดำเนินทรงติดตาม และประเมินผลด้วยพระองค์เอง

พระราชกรณียกิจที่ทรงบำเพ็ญเพื่อการบำบัดทุกข์บำรุงสุข และสร้างคุณภาพชีวิตของประชาชนชาวไทย ได้เริ่มตั้งแต่ พุทธศักราช ๒๔๙๓ ในทศวรรษแรกที่ครองราชสมบัติ เป็นพระมหากรุณาธิคุณด้านการแพทย์และสังคมสงเคราะห์ เนื่องจากใน ระยะนั้น การแพทย์ของไทยและการบริการด้านสาธารณสุขยังไม่เจริญเท่าที่ควร ต่อมาจึงได้ขยายเป็นการช่วยเหลือชาวชนบทใน การประกอบอาชีพ และการพัฒนาโครงสร้างด้านคมนาคมและชลประทานเพื่อการเกษตร

โครงการหลายพันโครงการที่เกิดขึ้นจากพระราชดำริในตอนแรก อาจแบ่งได้เป็น ๒ ลักษณะ คือ โครงการที่มีลักษณะศึกษา ค้นคว้าทดลองเป็นการส่วนพระองค์ เพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูลแท้จริง และประสบการณ์ที่จะนำมาซึ่งความรู้ในวิธีการและแนวทางที่ แก้ไขปัญหา และดำเนินการพัฒนาให้ได้ผลดี เหมาะสมกับสภาพสังคมและสภาพแวดล้อมในแต่ละท้องถิ่นลักษณะหนึ่ง อีกลักษณะ หนึ่งคือ เพื่อเข้าไปแก้ไขปัญหาหลักของเกษตรกร ผู้ประสบปัญหาและอุปสรรคมากขึ้นทุกขณะในหลาย ๆ ด้าน พระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัวทรงเริ่มดำเนินการเพื่อแก้ไขปัญหาในพื้นที่ โดยใช้การพัฒนาแบบผสมผสาน (Integrated Development) ทรง เริ่มจากพื้นที่รอบ ๆ ที่ประทับในส่วนภูมิภาค แล้วขยายไปสู่สังคมเกษตรในพื้นที่กว้างขึ้น

|สรรพศิลปศาสตราธิราช | สาขาพัฒนาสังคม|